Migratiegeschiedenis van Roma en woonwagenbewoners

Roma zijn oorspronkelijk afkomstig uit de Punjab-regio in Noord-India. De eerste migratiebeweging vond al plaats rond 500-1000 na Christus. Zowel godsdienstoorlogen als slavernij dreef hen naar alle uithoeken van de wereld. Zo kwamen ongeveer 9 eeuwen geleden meerdere groepen in Europa terecht. Ze verspreidden zich over verschillende Oost-Europese landen. Daarna volgde een verhuisbeweging naar de rest van Europa.  Hun geschiedenis toont dat ze van oorsprong een nomadisch volk zijn van ambachtslieden, handelaars en artiesten. Aanvankelijk werden ze in de verschillende regio’s goed onthaald. Maar de verschillen in levenswijze namen na een tijdje de bovenhand en er ontstonden steeds meer situaties van uitsluiting, versterkt door maatregelen van lokale overheden. Zo werden vele Romagroepen de volgende eeuwen slachtoffer van discriminatie en verdrijving. Soms werden ze echt als slaven behandeld, zoals in Moldavië (met de opheffing van de slavernij in 1856 kwam hier een einde aan). Ook tijdens de holocaust trachtten de nazi’s de Roma als volk definitief van de kaart te vegen.

De migratie naar België gebeurde in drie grote migratiegolven.

• De eerste migratiegolf vond plaats in de 15de eeuw. De afstammelingen van deze oorspronkelijke Romagemeenschap noemen zichzelf Manoesjen (of Sinti).
• Een tweede migratiegolf naar onze streek startte aan het eind van de 19de eeuw met de afschaffing van de slavernij in Moldavië en Roemenië. Hun afstammelingen noemen zich vandaag Roms. Ze hebben de Belgische nationaliteit, een minderheid heeft de Franse nationaliteit. Ze spreken Romanes, met Frans als tweede taal, maar de jongere generatie die in Vlaanderen schoolloopt, spreekt Nederlands. Ook zij leven hoofdzakelijk nog in woonwagens waarmee ze rondtrekken of vast op residentiële terreinen wonen. Vele van hen zijn verplicht om rond te trekken door een nijpend tekort aan plekken op die terreinen (zie woonsituatie van Woonwagenbewoners vandaag). 
• De derde migratiegolf kwam er na de val van het IJzeren Gordijn (1989). De verslechterende sociaal-economische situatie deed anti-Romagevoelens terug opleven. De werkloosheid onder Roma in Oost-Europese landen steeg enorm. Op zoek naar betere levensomstandigheden en een betere toekomst startte in de jaren ’90 de migratie naar België. Bovendien zetten de Balkan-oorlogen en de etnische zuiveringen in Kosovo de Roma-gemeenschappen aan om te migreren. 

Door de uitbreiding van de Europese Unie waren er meer mogelijkheden voor Romagemeenschappen om naar België te migreren. Nadat Slowakije (2004), Roemenië en Bulgarije (2007) tot de Europese unie toetraden, verhuisden heel wat Slowaakse, Roemeense en Bulgaarse Roma naar Vlaamse steden en Brussel.  Sinds 2015 zien we ook een instroom van Syrische vluchtelingen van Dom-origine in België. De Doms spreken Domari, een taal verwant aan het Romanes. Zij maken deel uit van de oostelijke tak van de Roma-familie. Velen vluchtten weg voor de oorlog in Syrië en begonnen zo aan een reis die verschillende jaren duurde. Heel wat kinderen uit Dom-families hebben te kampen met een ernstige schoolachterstand of gingen zelfs nooit naar school. Doms voeren een aantal traditionele beroepen uit, waarvan informele tandheelkunde het meest kenmerkende is.