Gezinscoaching

Doelgroep

1. Gezinnen in de meest kwetsbare situatie:
   • Gezinnen met kwetsbaarheden en uitdagingen in verschillende levensdomeinen: bv. slechte woonomstandigheden, precaire financiële situatie, slechte gezondheid, beperkt of geen sociaal netwerk, belastende opvoedingssituatie enz.
   • Gezinnen met een precaire relatie met hulpverlening: bv. geen toegang, negatieve ervaringen, onvoldoende afgestemde hulp, wantrouwen tegenover hulpverlening enz.
   • Een gezinscoach werkt enkel met gezinnen die toestemming gegeven hebben om een traject op te starten.
2. Diensten en organisaties en het (lokaal) beleid om tot duurzame veranderingen te komen op vlak van rechtentoekenning, versterkte toegankelijkheid dienstverlening enz. (zie Doel)

Doel

Gezinscoaching is één van de initiatieven in de strijd tegen (kinder)armoede. De concrete invulling van de doelstellingen is afhankelijk van de lokale situatie én van de gezinnen waarmee de gezinscoach werkt.

1. Op gezinsniveau: versterking van de gezinsleden op verschillende levensdomeinen
   • Gezinsleden voelen zich erkend en gehoord, versterkt zelfvertrouwen enz.
   • Verbetering van materiële (bv. huisvesting, huisraad) en financiële leefomstandigheden
   • Realisatie van sociale grondrechten
   • Betere toegang tot gezondheidszorg, dienstverlening enz.
2. Op organisatieniveau: 
   • Betere toegankelijkheid van diensten én samenwerking tussen diensten en organisaties > geïntegreerde, op de gezinnen afgestemde ondersteuning
   • Systeemfouten capteren en aanpakken, politiserend werken om tot een structurele aanpak van armoede te komen

Aanpak

Gezinnen kunnen aangemeld worden via een partnerorganisatie of het outreachend werk van een gezinscoach. Ze kunnen ook zichzelf aanmelden. Na de toestemming van het gezin kan de ondersteuning starten. Van bij het kennismakingsgesprek staat de opbouw van een vertrouwensrelatie centraal en hanteert de gezinscoach ‘de taal’ van het gezin. In dat gesprek kan gepolst worden naar noden, verwachtingen en wat goed loopt in het gezin.

Er is geen standaardtraject, een gezinscoach werkt à la carte (Van den Cruyce et al., 2024). De ondersteuningsintensiteit en wat een gezinscoach in en met het gezin doet is afgestemd op het gezin, volgt het tempo van het gezin en varieert naargelang de urgentie en complexiteit van de uitdagingen voor het gezin. Meer en minder intensieve ondersteuningsperioden kunnen alternerend voorkomen. 

De gezinscoach:

• werkt vanuit een generalistische blik op de levensdomeinen die ondersteuning vragen
• neemt tijd voor dagelijkse activiteiten in en met het gezin
• is vertrouwenspersoon en blijft ook in moeilijke situaties naast het gezin staan
• kan zowel meer preventief (bv. een ouder informeren over school- of vakantie-activiteiten, gezondheidsconsultaties inplannen) als oplossingsgericht het gezin ondersteunen (bv. administratie op orde brengen, opvang voor de kinderen zoeken, huisraad voorzien)
• zoekt krachtgericht, zonder vooroordelen, met het gezin naar een aanpak
• is belangenbehartiger van het gezin, zorgt ervoor dat het gezin krijgt waar het recht op heeft, dat het correct behandeld wordt door diensten en organisaties.

Het gezin kan langdurig, zonder vooropgestelde eindtermijn bij één gezinscoach terecht. Waar in een intensieve ondersteuningsperiode de contacten (huisbezoeken, telefonische contacten, bezoek aan dienst of voorziening met de ouders en/of de kinderen) van wekelijks tot meerdere keren per week kunnen oplopen, gaat het in een minder intensieve periode over een contact om de drie, vier of meer weken. De looptijd van een ondersteuningstraject kan oplopen tot 2,5 jaar of langer. Als een traject afgerond of stopgezet wordt, dan is dat een beslissing van het gezin en de gezinscoach.

Een gezinscoachwerking is lokaal ingebed. Gezinscoaches werken vanuit een (intergemeentelijk) Huis van het Kind, een OCMW of een andere laagdrempelige lokale voorziening. Gezinscoaching kan ook werken met gezinscoaches uit verschillende diensten en organisaties van bijvoorbeeld een stad. Een gezinscoach moet het mandaat krijgen van diensten en organisaties om volgens de voorgaande principes te werken. Ze moeten ook permanent kunnen terugvallen op ondersteuning (intervisie, vorming enz.) vanuit hun eigen organisatie en/of andere organisaties.

Over de ontwikkelaars

Deze methodiekbeschrijving is, in opdracht van het Departement Zorg, tot stand gekomen vanuit een ondersteuningstraject (Odisee-hogeschool en De Link vzw) en de inbreng van 5 pilootprojecten (Baldemore, Bilzen, Herenthout, Leuven en Oostende). Ook de bevindingen van het onderzoek naar deze 5 werkingen (Steunpunt WVG) en de praktijkervaringen en onderzoeksbevindingen over andere gezinscoachwerkingen (o.a. Go-team en OPkomst in Mechelen, MISSION in Kortrijk) werden meegenomen in deze beschrijving. Medewerkers van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen en Orthopedagogie (Odisee) waren penhouders voor deze methodiekbeschrijving en brachten daarin inhoudelijke expertise, onderzoeks- en procesbegeleidingsinzichten samen. 

Besluit commissie