Naar een meer genuanceerde zorgtoeslag voor kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften

Waarom is het belangrijk

In een eerdere studie van Steunpunt WVG (2023), in opdracht van Opgroeien, bleek dat gezinnen met een kind met specifieke zorgbehoeften vaak hogere kosten hebben. Voor kinderen met minder dan 12 punten bleek de financiële ondersteuning ontoereikend om die extra kosten te dragen. Daarom gaf Opgroeien eind 2023 opdracht tot een vervolgonderzoek om te bekijken of – en hoe – de ondersteuning voor deze gezinnen beter kon.

Doel

Deze studie had verschillende doelstellingen:

1. Nagaan welke uiteenlopende problemen en ondersteuningsnoden er zijn bij kinderen die minder dan 12 punten scoren op de inschalingslijst voor de zorgtoeslag.
2. Onderzoeken of de huidige bedragen van de zorgtoeslag volstaan om de extra kosten voor deze kinderen te dekken.
3. In gesprek gaan met ouders en experten over de wenselijkheid om bepaalde bedragen te verhogen, en bekijken welke factoren daarbij doorslaggevend moeten zijn.
4. Voorstellen uitwerken voor een meer genuanceerd systeem van zorgtoeslag, specifiek voor kinderen met een lagere score.
5. Een onderbouwd advies formuleren over mogelijke aanpassingen aan de zorgtoeslagbedragen.

Werkwijze

De onderzoekers combineerden kwantitatieve en kwalitatieve methoden:

• Kwantitatieve analyses: Hiervoor werd gebruik gemaakt van gegevens van Opgroeien en VUTG over gezinssamenstelling, inkomen, ontvangen toeslagen, punten op de medisch-sociale schaal (MSS) en diagnoses. Ook werd hiermee de kostprijs van verschillende scenario’s berekend.
• Kwalitatieve methoden: De onderzoekers spraken met ouders, organiseerden interviews en focusgroepen met experten, en gebruikten de wereldcafé-methode om mogelijke oplossingen te bespreken en te evalueren.

Welke uitdagingen liggen er voor?

Belangrijkste bevindingen

Uit de kwalitatieve analyses blijkt:

• Gezinnen met een kind dat minder dan 12 punten scoort, hebben vaak extra financiële steun nodig. Ouders vinden de huidige zorgtoeslag onvoldoende om de bijkomende kosten op te vangen. De zorgtoeslag is daarbij slechts één van de ondersteuningsmiddelen.
• Veel ouders weten niet goed waarvoor de zorgtoeslag precies bedoeld is. De zorgtoeslag is er om de extra inspanningen van het kind en het gezin voor maatschappelijke participatie financieel te compenseren – niet om inkomensverlies of alle zorgkosten te dekken.
• Er leeft een breed gevoel dat de Medisch-Sociale Schaal (MSS) de werkelijke impact van een beperking of ondersteuningsnood onvoldoende weerspiegelt.

Aanbevelingen

De onderzoekers formuleren volgende aanbevelingen:

• Heldere communicatie: Informeer gezinnen beter over het doel van de zorgtoeslag. Zo kunnen verwachtingen beter afgestemd worden op wat de zorgtoeslag werkelijk beoogt.
• Onderzoek de MSS: Er is nood aan bijkomend onderzoek naar hoe de inschalingsmethode verfijnd kan worden, met bijzondere aandacht voor hoe zelfstandigheid van het kind en de zorglast voor het gezin beoordeeld worden – onder andere bij diagnoses zoals ASS of ADHD.
• Verhoog de zorgtoeslag: Vooral voor kinderen met minder dan 12 punten, die vaak geen beroep kunnen doen op andere ondersteuning. De huidige toeslag dekt onvoldoende de tijd en energie die ouders in extra zorg steken. Bij inkomensverlies door deeltijds werken moeten andere beleidsinstrumenten ondersteuning bieden.
• Betere afstemming tussen beleidsniveaus: Zorg voor een betere coördinatie tussen de zorgtoeslag en andere maatregelen die financiële druk verlagen of inclusie bevorderen, waarbij samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus in België cruciaal is.