In het kort
Heel beknopt komt het hierop neer: de dienstverlening is voor iedereen (universeel) en ze varieert in schaal en intensiteit (proportioneel). We ontlenen het begrip aan de strategische aanpak van gezondheidsongelijkheid: daar werd het ontwikkeld op basis van praktijkonderzoek naar wat het best werkt.
Een proportioneel universele dienstverlening steunt op een mensen- en kinderrechtenperspectief en vertrekt van de diversiteit in de samenleving en de verscheidenheid aan noden. In de praktijk blijft het vaak een -boeiende- evenwichtsoefening om kwetsbare gezinnen te ondersteunen en toch ook een warme plek te blijven voor alle gezinnen.
Waar komt de term vandaan?
De term “proportioneel universalisme” werd ontleend aan de strategische aanpak van gezondheidsongelijkheid, zoals die door Marmot in “Fair Society, Healthy lives” (2010) naar voor wordt geschoven. Het werd ontwikkeld op basis van praktijkonderzoek in het werkveld naar datgene waar mensen het meest baat bij hebben, wat werkt en waarom.
Proportioneel universalisme vormt op die manier een basisprincipe waarbij een dienstverlening wordt uitgebouwd voor iedereen, die varieert in schaal en intensiteit. Hierdoor verminderen gezondheids- en welzijnsongelijkheden, die het gevolg zijn van sociale ongelijkheden.
Een proportioneel universele dienstverlening:
- steunt op een mensen- en kinderrechtenperspectief
- vertrekt van de diversiteit in de samenleving en de verscheidenheid aan noden.
Uitgangspunt
De gezondheid en het welzijn van mensen neemt af naarmate hun sociaaleconomische positie daalt.
De mogelijkheden waarover mensen beschikken om te doen en te zijn wat zijzelf waardevol vinden, wordt sterk bepaald door diverse sociale en economische condities en de omgeving waarin zij leven.
Daarom vereist deze benadering acties en samenwerking over diverse domeinen, die zowel bijdragen tot de mogelijkheden van mensen om te doen en te zijn wat zijzelf waardevol vinden als voor iedereen de kansen scheppen op een eigen invulling van een menswaardig bestaan.
Het gaat hierbij om essentiële diensten zoals:
- wonen
- werk
- onderwijs
- gezondheidszorg
- ruimtelijke ordening
- vrije tijd
- ...
De acties richten zich op verschillende niveaus:
- individu
- familie
- gemeenschap
- populatie
- beleid
Geen proportioneel universalisme zonder participatie
Proportioneel universalisme is op te vatten als een manier om de verdeling en inzet van middelen vorm te geven vanuit een sociale rechtvaardigheidsbenadering binnen een brede strategische benadering van gezondheids- en welzijnsongelijkheid.
Hierbij worden een aantal doelstellingen of beleidslijnen geformuleerd die voor elke burger (en dus maatschappelijk) waardevol kunnen zijn.
In het formuleren en realiseren van die doelstellingen is de participatie van individuen en lokale gemeenschappen wezenlijk. Dit houdt in dat proportioneel universalisme maar kan gerealiseerd worden wanneer de verschillende beleidsniveaus en domeinen, middenveld, lokale netwerken, gemeenschappen en burgers vertrekken vanuit een gedeeld doelstellingskader en een gedeelde visie. Van daaruit ontwikkelen ze, in samenwerking, acties om de sociale ongelijkheden aan te pakken, die aan de basis liggen van gezondheids- en welzijnsongelijkheid.
