Wacht niet met het opzetten van een participatietraject tot alles al duidelijk en bepaald is. Als alles al uitgewerkt is, heeft het geen zin meer om input te vragen.
Stel je de vraag wat je wil bereiken met participatie. Wil je ouders, kinderen, jongeren informeren of heb je hun expertise nodig? De participatieladder (informeren, raadplegen of consulteren, adviseren, coproduceren, meebeslissen, zelfbestuur) kan helpen om de doelstelling helder te krijgen en een plan op te maken. Je krijgt de participatie waar je zelf ruimte voor maakt.
Zorg dat het duidelijk is waarover er kan geparticipeerd worden en waarover niet. Creëer geen valse verwachtingen. Maak meteen duidelijk voor wat de inspraak geldt en bepaal waarover enkel wordt geïnformeerd. Wanneer alles is beslist, moet je daar eerlijk en duidelijk over zijn en geen participatie organiseren.
Vaak starten we een participatieproces vanuit de vaststelling dat we niet iedereen bereiken die we graag willen bereiken. Het participatieproces heeft dan als doel het aanbod toegankelijker te maken voor iedereen. Het wegwerken van drempels is een voorwaarde om tot participatie te komen, maar daar eindigt het best niet mee. Het is een eerste stap naar verdere dialoog tussen vraag en aanbod.
Bij participatieprocessen is het van cruciaal belang dat we reflecteren over het eigen aanbod en verwachtingen. Ga na of er voldoende openheid en bereidheid is om de bestaande werking of aanbod in vraag te stellen.
Het uitwisselen van meningen staat centraal in een participatieproces. Dat is een leerproces in het omgaan met meningsverschillen. Houd er rekening mee dat er conflicten kunnen ontstaan tussen doelstellingen, visies en meningen.
Echte participatie vraagt investering van tijd en middelen. In een participatieproces gaat het immers over menselijk contact, over botsen en samen zoeken, over oprechte interesse en het opbouwen van vertrouwen. Bij de start weet je niet tot wat en naar waar het proces zal leiden. Participatie is elke keer opnieuw maatwerk.
Een goed participatieproces is transparant en koppelt terug aan de participanten wat de beslissingen zijn en wat er met hun inbreng gebeurd is.
Participatie stopt niet bij één project of participatietraject. Participatie zou onderdeel moeten worden van de cultuur van je organisatie of samenwerkingsverband waarbij iedereen een participatiereflex ontwikkelt. We vragen ons dan niet meer af of we kinderen, jongeren en ouders betrekken maar wel hoe we dat doen.
