Vuile handen maken. Onderzoek naar kiemen van geweld in de jeugdzorg
Wat is het?
In Vuile handen maken onderzochten Marije van der Linde en Petra Schaftenaar geweld vanuit het perspectief van jongeren, (ervaringsdeskundige) professionals en leidinggevenden. Ze constateerden dat zorg geven betekent dat er soms dingen gedaan worden die de ontvanger niet wil en grensoverschrijdend of gewelddadig zijn. Terwijl ze meestal bedoeld zijn als behulpzaam of om gevaar af te wenden. Dat is ‘vuile handen maken’. Om het taboe om hierover te praten te doorbreken, moet men erkennen en onder ogen zien dat geweld in de zorg aanwezig is. Pas dan kan gewerkt worden aan het verminderen en voorkomen ervan.
Waarom is het belangrijk
Geweld begint vaak klein, het zijn dan kiemen van geweld. Deze kiemen hebben vaak te maken met grenzen. Wat mag een jongere wel, of juist niet? Wat is wel of niet goed voor iemand? Dit ‘grenswerk’ is belangrijk omdat het hoort bij het relationele werken met jongeren. Zij leren, groeien en ontwikkelen doordát begeleiders iets met hen aangaan, hen confronteren en opzoeken ‘wat ertoe doet’. Grenswerk vraagt wel om goed beheerd te worden, omdat dit grenswerk ook kiemen voor subtiel machtsmisbruik, miskenning, onmacht, frustratie, grensoverschrijding of geweld kunnen zijn. Dat toont ook het onderzoek van Jason Bhugwandass (2024: Eenzaam gesloten) waarbij er sprake is van fysiek, psychisch en seksueel geweld in de jeugdzorg. In het onderzoek van de Commissie De Winter (2019: Onvoldoende beschermd, geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945 tot heden) werd geconstateerd dat er een zwijgcultuur is als het gaat over geweld.
Hoe gebruiken
In Vuile handen maken blijkt dat herkennen en bespreekbaar maken van ‘kiemen van geweld’ kansrijke ingangen zijn om te leren en te verbeteren. Hieruit komen behulpzame handelingsperspectieven voort. Deze handelingsperspectieven dragen bij aan preventie en aan een snellere signalering van (kiemen) van geweld, én aan een beter herstel. Ontplooiing van jongeren die op jeugdzorg zijn aangewezen wordt hiermee ondersteund. Daarnaast doet dit recht aan het complexe werk van professionals.
De opbrengsten zijn toepasbaar in (jeugd)zorgorganisaties.
