Vanuit diversiteit nadenken over je werking en je werking toegankelijker maken voor een diversiteit aan gezinnen, is werken aan kwaliteit voor iedereen. Of anders gezegd: nadenken over specifieke doelgroepen is een manier om te werken aan basiskwaliteit.
Elk kind, ouder en medewerker heeft het gevoel erbij te horen
Medewerkers doen inspanningen zodat iedereen zich echt welkom voelt. Voorzieningen erkennen de behoeften van verschillende betrokkenen, zoeken antwoorden op maat en zorgen ervoor dat iedereen zijn eigenheid weerspiegeld kan zien in de werking.
Illustratie: een kinderdagverblijf geeft in zijn voorstellingsbrochure expliciet aan dat ze openstaan voor diversiteit en inclusie. Zo staat er onder meer: ‘In ons kinderdagverblijf ontmoet je niet alleen de erg verschillende gezinnen die onze omgeving rijk is, maar ook kinderen die speciale zorg nodig hebben. Elk kind heeft er zijn plek, wat ook zijn afkomst, kleur of geloof is, en welke ook zijn of haar mogelijkheden zijn. Alle kinderen spelen samen en krijgen de basis mee van de sociale vaardigheden die we nodig hebben om een verdraagzame samenleving uit te bouwen: respect voor elkaar en delen met elkaar.’
Illustratie: Hamza gaat sinds kort naar de kinderopvang. Hij huilt veel. De begeleiders overleggen met Hamza‘s mama. Ze spreken af dat Hamza‘s mama een T-shirt van haar meegeeft. Dat helpt om Hamza‘s vertrouwen in de nieuwe omgeving op te bouwen. Hamza neemt de T-shirt overal mee naartoe. Als hij het moeilijk krijgt, legt hij hem over zijn gezicht en snuift de geur op. Na verloop van tijd neemt hij hem alleen nog mee naar bed.
Illustratie: Noor woont sinds twee jaar met haar man in België. Ze heeft nu een dochter van bijna een jaar oud. Ze wil graag haar dochter laten spelen met andere kinderen. Ze hoorde andere moeders praten over de speelplek in het Huis van het Kind. Ze raapt haar moed bijeen om naar de speelplek te gaan. Bij aankomst voelt ze zich onwennig. Ze kent nog maar weinig Nederlands en voelt zich alleen tussen de andere aanwezige ouders. De andere ouders zitten in groepjes te praten en te spelen met hun kind. Een begeleider stapt op haar af. Wanneer de begeleider hoort dat Noor uit Syrië komt, roept ze de hulp in van Selma die afkomstig is uit Marokko en ook Arabisch praat. Selma neemt Noor mee naar een groepje ouders en helpt Noor om met de andere ouders kennis te maken door af en toe te tolken.
Illustratie: Stef is al iets ouder wanneer hij naar het Overkop-huis komt. Hij is 23 jaar. Toch is het OverKop-huis een heel bijzondere en waardevolle plek voor hem. Voor hem is het belangrijk dat hij er nog echt een jongere kan zijn. Hij moet even niet de verantwoordelijke of de slimme zijn. Hij kan er gewoon zichzelf zijn.
Kinderen, ouders en medewerkers kunnen alle aspecten van hun identiteit ontwikkelen.
Elk individu bestaat uit verschillende bouwstenen, we zijn als het ware opgebouwd uit verschillende puzzelstukjes. We behoren tot verschillende groepen, hebben bepaalde vaardigheden, ervaringen uit het verleden … We hebben een meervoudige identiteit en het is van belang dit altijd in ons achterhoofd te houden en zo alert te zijn voor veralgemeningen en stereotypering.
Illustratie: Een kinderdagverblijf heeft in elke leefgroep een familiemuur met foto’s van de gezinnen van alle kinderen in de groep. Larissa woont de ene week bij haar mama en de andere week bij papa. Er hangen dus twee foto’s aan de muur. Daarnaast hangt een grote foto van Gianni en zijn zes zusjes. De kinderen kijken veel naar de foto’s en wijzen aan wie wie is. Begeleiders spelen hierop in en benoemen verschillen en gelijkenissen tussen kinderen en hun gezin.
Illustratie: Het is etenstijd in een kinderdagverblijf. Elk kind krijgt een lepel. Het gezin van Anish is afkomstig uit India en eet thuis met de handen. Begeleiders Yante en Nassim maken hier geen probleem van wanneer Anish ook in de opvang eet met zijn handen.
Illustratie: Maryam en haar gezin hebben geen geldige verblijfspapieren. Maryam komt graag met haar twee jongste kinderen naar activiteiten georganiseerd door het Huis van het Kind. Ze helpt ook regelmatig mee tijdens activiteiten of feestjes. Ze vindt het fijn dat ze hier gewoon mama kan zijn, net zoals de andere moeders en vaders.
Illustratie: Begeleider Ilse werkt in de buitenschoolse opvang. Ze vindt het belangrijk om goede contacten uit te bouwen met de ouders. Ze probeert ouders steeds met een open blik te benaderen en via vragen meer te weten te komen over wat ouders belangrijk vinden voor hun kind.
Iedereen kan leren van elkaar over culturele en andere grenzen heen.
Er is tijd en ruimte om ideeën uit te wisselen. Medewerkers geven op een positieve manier aandacht aan verschillen en overeenkomsten uit het dagelijkse leven. Medewerkers onderzoeken eigen kennis, waarden, beeldvorming … als een voorwaarde om te kunnen openstaan voor het perspectief van de ander.
Illustratie: In de zomer trekken meerdere kinderen uit een buitenschools kinderopvanginitiatief op vakantie naar hun land van herkomst. Samen met begeleiders maken ze voor de vakantie een rugzak met onder meer een foto’s, tekeningen en dagboekfragmenten. Die gebruiken ze op vakantie om hun familie te vertellen over hun ‘woon’-land, de kinderwerking, de school of de Nederlandse taal. Ze schrijven ook in hun dagboek, maken foto’s en tekeningen en stellen vragen aan de familie. Na de zomervakantie worden alle ervaringen samengebracht, bekeken, beluisterd en besproken.
Illustratie: het team van een kinderdagverblijf doet regelmatig intervisie met behulp van de Wanda-methode. Tijdens een intervisiesessie bespreekt het team een of twee casussen. Bij de bespreking leeft het team zich in in het perspectief van de verschillende betrokkenen: wat zouden zij kunnen denken en voelen? Wat betekent deze situatie voor hen? De diverse samenstelling van het team op vlak van gender en sociaal-culturele achtergrond zorgt voor een rijke uitwisseling van ideeën en perspectieven.
Illustratie: Het Inloopteam, als partner in het Huis van het Kind, biedt maatschappelijk kwetsbare ouders ondersteuning in hun positie als opvoeder door hen de gelegenheid te geven leuke en minder prettige ervaringen te delen en uit te wisselen met andere ouders. ‘Ratatouille’ is een kook-en praatgroep voor (aanstaande) ouders met kinderen tot 8 jaar waar ruimte is voor uitwisseling, maar tevens aan de slag wordt gegaan met (gezonde)voeding- en opvoedingsthema’s. Het is een universeel en sterk verbindend thema dat veel opening biedt om uit te wisselen over culturele gebruiken.
Iedereen kan participeren als actieve burger.
Kinderen, ouders en medewerkers zijn actief betrokken. Ideeën en meningen worden actief bevraagd. Er wordt rekening gehouden met signalen van kinderen, ouders en medewerkers.
Illustratie: Begeleiders Yante en Nassim laten kinderen tijdens het eten zelf hun portie opscheppen. Bij hun lievelingsgerecht kunnen ze wat meer nemen. Bij een maaltijd die hen minder ligt, kunnen ze minder nemen.
Illustratie: Olivia is een meisje van drie jaar met een ontwikkelingsvertraging. Zelfstandig stappen is moeilijk voor haar. In het kinderdagverblijf zorgen de begeleiders ervoor dat ze steeds mee kan doen met de activiteiten. Wekelijks gaan de begeleiders met enkele kinderen spelen in het park. Door een extra begeleider te voorzien, kan Olivia samen met haar leefgroep mee naar het park.
Illustratie: Kobe neemt samen met enkele begeleiders en andere ouders van het buitenschools opvanginitiatief deel aan de werkgroep die nadenkt over de inrichting en het gebruik van de tuin. De kinderen zijn ook actief betrokken. Via observaties en gesprekken met de kinderen worden hun ideeën en ervaringen in kaart gebracht. Zo wordt de inrichting en het gebruik van de tuin stap voor stap verbeterd. Op voorstel van de werkgroep organiseert de buitenschoolse opvang in samenwerking met het Huis van het Kind in de lente en de zomer Open Tuin-namiddagen. Kinderen en ouders uit de buurt kunnen dan in de tuin komen spelen.
Illustratie: In een Huis van het Kind maakt men gebruik van de bestaande participatieve structuren in de gemeente om inspraak te geven in de werking. Kinderen kunnen hun stem laten horen via bijvoorbeeld de kindergemeenteraad, de jeugdraad, tijdens bevragingen via school of kinderkampen … Ouders kunnen hun mening delen via bijvoorbeeld de ouderraden van de basisscholen. Burgers kunnen via bestaande vrijwilligersorganisaties initiatieven voorstellen en beheren.
Iedereen gaat bewust om met vooroordelen via een open communicatie en leergierigheid.
Voorzieningen werken aan een ethiek waarin discriminatie niet aanvaard wordt. Ze voeren dus een beleid dat veronderstelt dat er inspanningen worden geleverd om de diversiteit in de samenleving te weerspiegelen en contact te zoeken met families uit groepen die ondervertegenwoordigd zijn in de voorziening.
Illustratie: Kasper heeft twee papa’s. Begeleider Tim hoort een kind tegen Kasper zeggen dat twee papa’s hebben niet normaal is want mama’s kunnen toch best voor kinderen zorgen. Tim grijpt dit voorval aan om het met de kinderen te hebben over verschillende gezinsvormen. Hij gebruikt hiervoor het boek ‘Allemaal gezinnen’. Hij praat ook met de ouders van Kasper over het voorval en vertelt hoe hij dit aanpakt.
Illustratie: Een gezinsondersteuner van Kind en Gezin benadrukt hoe belangrijk het is om een open en niet beoordelende houding aan te nemen in de samenwerking met Romagezinnen. Net in de dienstverlening aan gezinnen wiens referentiekader anders is, is het belangrijk stil te staan bij de betekenis die ouders geven aan wat ze wel of niet doen. “Mensen hebben goede redenen om te doen wat ze doen. Ga op zoek naar de positieve intentie achter gedrag. Erkenning van die intentie is essentieel om verbinding te maken …”, vertelt ze.
Iedereen werkt samen om institutionele vormen van vooroordelen en discriminatie te bestrijden.
Voorzieningen denken na over hun ‘toegankelijkheidsbeleid’ en sturen hun handelen zodanig dat allerlei drempels worden weggewerkt (zoals kostprijs, openingsuren, onthaalbeleid …). Voorzieningen die weten in te spelen op de maatschappelijke diversiteit bouwen mee aan een meer sociaal rechtvaardige wereld: iedereen kan profiteren van de positieve effecten van kwaliteitsvolle voorzieningen.
Illustratie: een Huis van het Kind organiseert voor medewerkers van kinderopvanginitiatieven, scholen en welzijnsorganisatie in een wijk met hoge armoedecijfers een buurtwandeling. Doorheen de dag leren deelnemers de buurt beter kennen, krijgen ze informatie over de leefomstandigheden van gezinnen in de buurt en over het aanbod en de diensten in de buurt gericht op gezinnen, bezoeken ze een woontoren... De buurtwandeling eindigt met een nabespreking. Hierdoor krijgen de deelnemers een nieuw perspectief op de gezinnen waarmee ze werken, zijn ze beter op de hoogte van het aanbod in de buurt en leren kinderopvang, scholen en welzijnsorganisaties elkaar kennen.
Illustratie: Franceska leeft met haar man en kinderen op een woonwagenterrein. Door de samenwerking tussen de medewerkers van Kind en Gezin en van de dienst Woonwagenwerking van de stad kon ze haar dochter tijdig aanmelden en inschrijven voor school. Ze is bezorgd over het naar school gaan. Zelf heeft ze erg negatieve herinneringen aan school. Ze is bang dat haar dochter hetzelfde zal meemaken. Een medewerker van Kind en Gezin neemt contact op met de toekomstige school van haar dochter. Samen met de Kind en Gezin-medewerker gaat ze op bezoek in de school voor een rondleiding. Ze spreken af dat ze eerst samen met haar dochter enkele keren komt wennen in de kleuterklas.
Illustratie: een lokaal loket kinderopvang sluit met aangesloten kinderopvanginitiatieven een overeenkomst af. De kinderopvanginitiatieven engageren zich om ten vroegste zeven maanden voor de gewenste startdatum van de ouders vrije plaatsen toe te wijzen en een sociaal opnamebeleid te voeren. Het lokaal loket biedt in ruil ondersteuning bij het uittekenen van het opnamebeleid en vorming en uitwisseling voor leidinggevenden en medewerkers van de aangesloten initiatieven.
