Hoewel ouders doorheen de geschiedenis altijd al konden rekenen op personen die hen bijstonden met raad bij de opvoeding of een helpende hand boden, is de term ‘opvoedingsondersteuning’ pas sinds de jaren ’90 echt doorgedrongen in ons dagelijks taalgebruik.
Wat is dat nu eigenlijk, opvoedingsondersteuning?
Vraag het aan de gemiddelde Vlaming en hij staart je met een mond vol tanden aan. Tja, ondersteuning bij de opvoeding van kinderen zeker? Vraag het aan tien mensen uit ‘het veld’ en ze zullen je allemaal iets anders vertellen. Het lijkt iets heel logisch en eenvoudigs, maar het is toch een stuk gelaagder en genuanceerder dan je op het eerste gezicht zou denken. En doorheen de jaren is het begrip natuurlijk ook geëvolueerd. Gefinetuned, om het met een hip woord te zeggen. Een reis door de tijd: van 1992 tot nu.
- 1992 Opvoedingsondersteuning bestaat uit al die activiteiten die tot doel hebben de opvoedingssituatie van kinderen te verbeteren. Deze activiteiten richten zich niet op het kind, zoals bijvoorbeeld het onderwijs vooral doet, maar richten zich op de situatie waarin het kind wordt opgevoed. In deze situatie zijn opvoedingsondersteunende activiteiten gericht op de opvoeders, maar ook op de context waarin de opvoeding plaatsvindt: het gezin, de kinderopvang, de buurt, de media, enzovoort. Kort samengevat heeft opvoedingsondersteuning tot doel de opvoeders te helpen opvoeden. HERMANNS, Jo, Het sociaal kapitaal van jonge kinderen, Utrecht (SWP), 1992.
- 1999 Opvoedingsondersteuning is het geheel aan maatregelen, voorzieningen, structuren en activiteiten die erop gericht zijn de mogelijkheden van het (primaire) opvoedingsmilieu aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren ten einde kinderen en jeugdigen optimale opvoedings- en ontwikkelingskansen te bieden. VANDEMEULEBROECKE, Lieve, Gezins- en opvoedingsondersteuning in Vlaanderen: naar een geïntegreerd aanbod?, Provinciale studiedag Kind en Gezin, Limburg, 1999
- 2000 De activiteiten die gezinsleden ervaren als ondersteunend of aanvullend bij de opvoeding. Ze zijn een onderdeel van de maatschappelijke dienstverlening aan ouders en kinderen, uitgaande van de erkenning van het recht van ouders op respect voor hun privé- en gezinsleven, en de erkenning van het recht van kinderen op respect voor hun privé- en gezinsleven. BOUVERNE-DEBIE, Maria, Opvoedingsondersteuning en jeugdzorg, Gent (Academia Press), 2000.
- 2007 Opvoedingsondersteuning is de laagdrempelige, gelaagde ondersteuning van ouders en opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding van kinderen. Decreet van 13 juli 2007 houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning.
- 2008 Opvoedingsondersteuning is datgene wat ouders ondersteunend vinden. BUYSSE, An, Opvoedingsondersteuning. Ondersteuning van gezinnen vandaag: een onderzoek in opdracht van de Gezinsbond, 2008.
- Vandaag Een brede waaier van praktijken, die ouders en opvoedingsverantwoordelijken steunen bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren.
Opvoedingsondersteuning berust op de veronderstelling dat de volgende zaken voor alle ouders en elke gezinsvorm gelden:
- De erkenning van het belang van de gezinsopvoeding (de opvoeding in gezinsverband) voor kinderen, volwassenen en samenleving. Opvoeden is een natuurlijk, vanzelfsprekend en dynamisch proces waarbij ouders en kinderen elkaar beïnvloeden (Bakker e.a., 1997).
- De erkenning van de pedagogische verantwoordelijkheid, het verlangen en de bekwaamheid van ouders om de relatie met hun kinderen op een verantwoorde wijze vorm te geven.
- De erkenning dat ouders bij het gewone opvoeden vragen en onzekerheden kunnen ervaren en het recht hebben om indien nodig hiervoor steun te ontvangen (artikel 18 Rechten van het Kind). Opvoeden kan gezien worden als leerproces. Het grootbrengen van het kind leren ouders in de dagelijkse praktijk. Het hebben van vragen, onzekerheid en faalervaringen horen daarbij.
- De erkenning van het recht van gezinnen op voortdurende aandacht van de samenleving voor de realisatie van de randvoorwaarden voor opvoeding.
En wat is dan gezinsondersteuning?
Gezinsondersteuning zijn al die activiteiten die tot doel hebben het welzijn van alle gezinnen en hun gezinsleden te bevorderen. Men richt zich hierbij op de verschillende domeinen van het gezinsfunctioneren, namelijk opvoeding en verzorging, financiën en huishouden, partnerrelaties, arbeid... (Vandemeulebroecke, 1995).
Opvoedingsondersteuning is een onderdeel van de totale gezinsondersteuning.
In de concepttekst 'organisatie van de preventieve gezinsondersteuning' wordt de term preventieve gezinsondersteuning als volgt omschreven: Onder de preventieve gezinsondersteuning verstaan we het domein dat zich richt op preventieve ondersteuning van gezinnen met kinderen op vlak van opvoeding, gezondheid en psychosociale ondersteuning. Dit is te onderscheiden van de hulpverlening door de laagdrempeligheid, toegankelijkheid, bereikbaarheid en lagere intensiteit. Op het vlak van gezondheid onderscheidt het zich van de curatie.
