Wetenschappelijke onderbouwing

Het concept van de wisselwerking tussen risicofactoren (factoren die een bedreiging kunnen vormen voor de ontwikkeling) en beschermende factoren (factoren die de negatieve invloed van risicofactoren kunnen compenseren) is goed gedocumenteerd in wetenschappelijk onderzoek. Bakker (1998) en andere onderzoekers benadrukken dat de aanwezigheid van risicofactoren op zich niet automatisch leidt tot negatieve uitkomsten; het hangt vaak af van de aanwezigheid van beschermende factoren die de negatieve effecten kunnen verminderen.

Wetenschappelijke studies (bijvoorbeeld die van Rutter, 1987, en Werner & Smith, 1992) tonen aan dat risicofactoren, zoals armoede of gezinsproblemen, schadelijker zijn als er geen beschermende factoren aanwezig zijn. Beschermende factoren zoals sociale steun, een veilige gehechtheidsrelatie, en positieve opvoedingspraktijken kunnen de gevolgen van risicofactoren verlichten en zorgen voor een meer positieve ontwikkeling.

Belsky, die in 1984 een procesmodel van de factoren van opvoeding ontwikkelde, onderbouwde zijn opvoedingsmodel met onderzoek over de transactionele visie, specifiek in situaties van kindermishandeling.

Bakker baseert zijn model op het idee van een balans tussen draagkracht en draaglast. Dit idee wordt ondersteund door de theorieën van Bronfenbrenner (1979), die de rol van het gezins- en sociale systeem in de ontwikkeling van een kind benadrukte. Draagkracht en draaglast zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden de opvoeding en het functioneren van kinderen. Hoe beter de draagkracht van ouders en kinderen (door bijvoorbeeld sociale steun en vaardigheden), hoe beter ze in staat zijn om de draaglast van opvoedingsproblemen te dragen.

Bakker stelt dat wanneer risicofactoren zich opstapelen, de kans op negatieve uitkomsten toeneemt. Dit wordt ondersteund door onderzoek zoals dat van Evans et al. (2005), dat aantoont dat het cumulatief ervaren van meerdere risicofactoren een groter effect heeft dan individuele risicofactoren. In situaties waar meerdere risicofactoren samenkomen, is de kans groter dat kinderen ontwikkelings- of gedragsproblemen vertonen.

De invloed van sociale steun als beschermende factor is een belangrijk element in het balansmodel van Bakker. Onderzoek heeft herhaaldelijk aangetoond dat sociale steun uit de omgeving van ouders en kinderen (zoals van vrienden, familie of de bredere gemeenschap) een belangrijke buffer is tegen de negatieve gevolgen van stress en risicofactoren. Bakker (1998) verwijst naar studies die tonen dat een sterke sociale steun de draagkracht vergroot, wat 

Het balansmodel houdt rekening met het idee van meerdere niveaus van invloed, geïnspireerd door Bronfenbrenner's Ecologische Systeemtheorie (1979). . Onderzoeken tonen aan dat de combinatie van invloeden op deze drie niveaus de ontwikkelingskansen van kinderen bepaalt.

Veerkracht verwijst naar het vermogen van kinderen en gezinnen om zich aan te passen en te herstellen van tegenslagen. Werner en Smith (1992) toonden aan dat kinderen die met veel risicofactoren te maken hebben gehad, toch positieve ontwikkelingsuitkomsten kunnen ervaren als er voldoende beschermende factoren aanwezig zijn. Dit sluit aan bij de nadruk in het balansmodel op het belang van beschermende factoren om de gevolgen van risicofactoren te neutraliseren.

De wetenschappelijke onderbouwing van Bakker’s balansmodel ligt in de geïntegreerde benadering van risicofactoren, beschermende factoren, draagkracht en draaglast. Het model is gebaseerd op langdurig onderzoek naar de interactie tussen deze factoren, evenals op theorieën over de rol van sociale netwerken, de cumulatie van stressfactoren, en de invloed van bredere maatschappelijke en culturele omstandigheden op de ontwikkeling van kinderen. De theorieën van Bakker bieden waardevolle inzichten voor opvoedingsondersteuning en interventieprogramma's die gericht zijn op het versterken van beschermende factoren en het verminderen van risicofactoren.

Taraban en Shaw analyseren de literatuur aan de hand van de factoren van het model van Belsky en een aantal maatschappelijke ontwikkelingen in het onderzoek naar ouderschap zoals de rol van vaders en de veranderende gezinscontext. Op basis van hun onderzoek stellen ze een update van het model van Belsky voor. Recent onderzoek toont immers aan dat de verschillende factoren niet enkel een rechtstreekse invloed uitoefenen op de ontwikkeling van ouderschap maar dat ook de onderlinge interactie van de verschillende factoren in rekening gebracht moet worden. 

Een belangrijke ontwikkeling sinds 1984 is ook de focus op de rol van vaders in de opvoeding. Uit onderzoek blijkt reeds voor een aantal factoren dat deze ook een belangrijke invloed hebben op de ontwikkeling van ouderschap bij vaders, dit is bijvoorbeeld het geval voor depressie.  

Toch is er nog steeds meer onderzoek nodig om een goed beeld te krijgen van de ontwikkeling van ouderschap bij vaders.