Opbouw van het referentiekader buurtgerichte netwerken

• Kernprincipes
• Bouwstenen
• Concrete praktijken op netwerkniveau

Voor deze opbouw werd inspiratie gehaald uit het INTESYS-project (Towards Integrated Early Childhood Education and Care Systems – Building the Foundations)

Het fundament van een buurtgericht netwerk voor kinderen en gezinnen bestaat uit een aantal gedeelde kernprincipes.

De pioniers benoemden 3 clusters:

Cluster het kind en zijn gezin centraal

Sleutelervaringen voor kinderen

Het netwerk creëert kansen om ervaringen op te doen in alle essentiële domeinen (identiteitsontwikkeling, communicatie en expressie, verkennen van de wereld, lichaam en beweging). Het centrale idee is dat kinderen de kans moeten krijgen om op elk van die domeinen sleutelervaringen op te doen en hier zelf invulling aan te geven. Het netwerk biedt mogelijkheden voor kinderen om hun huidig en toekomstig potentieel te ontwikkelen. Elke netwerkpartner heeft steeds aandacht voor fysieke en emotionele zorg(care) van kinderen.

Holistische kijk op kinderen en gezinnen

Het netwerk vertrekt van een holistische benadering van kinderen en ouders. Het richt zich tegelijkertijd op de fysieke, sociaal-emotionele en intellectuele aspecten van het leven van kinderen en ouders. Leren en leven doe je met hoofd, hart en handen.

Het kind en zijn gezin staan centraal in het netwerk

Het doel van het netwerk bestaat erin om de kansen voor kinderen én ouders te verhogen. Dit krijgt vorm bij het ontwikkelen, realiseren en evalueren van het aanbod. Hun noden en verwachtingen staan centraal en het geïntegreerd aanbod komt aan die noden tegemoet. Ouders en kinderen denken en doen mee.

Cluster democratisch burgerschap

Respect voor diversiteit

Het netwerk maakt gebruik van de intrinsieke kracht van diversiteit (leren met, van en door elkaar). Openheid, zorg en de oprechte wil om de andere te respecteren zoals hij is, vormen het fundament van een basishouding van verbondenheid binnen het netwerk. Recht doen aan verschil betekent dat het netwerk actief zoekt naar drempels en uitsluitings- of ‘selectie’mechanismen, hoe deze weggewerkt kunnen worden en hiervoor de nodige acties ontwikkelt. 

Aanpakken sociale ongelijkheid

Het netwerk biedt ondersteuning bij de effectieve realisatie van de grondrechten van alle kinderen en gezinnen. Het netwerk is er voor iedereen op een onvoorwaardelijke manier (kansen blijven geven). Vanuit het proportioneel universalisme varieert de begeleiding en ondersteuning in schaal en intensiteit in functie van het aanpakken van sociale ongelijkheden en noden. In functie van kansen voor alle kinderen gaat er bijzondere aandacht naar transities tussen verschillende contexten (bv. van thuis naar kleuterschool).

Burgerschap

Het netwerk vertrekt vanuit een positief kader en draagt bij tot de realisatie van rechten van kinderen en hun gezinnen. Daarin kan gewerkt worden aan de verbinding tussen mensen en hun omgeving en aan een ecologisch bewustzijn. Die elementen vormen de basis voor democratisch burgerschap, gemeenschapszin en solidariteit.

Agency en participatie

Kinderen en hun ouders zijn actieve vormgevers van wat een pedagogische, sociale en culturele gemeenschap kan genoemd worden. Dit betekent dat het netwerk sterk inzet op actieve participatie van kinderen en hun gezin in de brede zin: zowel in basisvoorzieningen als in de ruime leefomgeving.

Cluster systemische kwaliteit

Kwalitatieve relaties

Het realiseren van kwalitatieve relaties tussen mensen, teams, voorzieningen, tussen professionals en kinderen, ouders, gezinnen zijn cruciaal voor de kwaliteit en het functioneren van het netwerk. Die relaties zijn gebaseerd op vertrouwen, wederzijds respect, gedeelde verantwoordelijkheid, gezamenlijke afspraken en engagement.

Continu proces en feedback in functie van geïntegreerd, coherent verhaal

Elke actor in het netwerk, individueel of als organisatie, heeft troeven die mee ingezet worden in functie van een geïntegreerd coherent verhaal. Dit geïntegreerd verhaal mogelijk maken, vergt van alle partners inspanningen in een continu proces van wederzijdse feedback, samen opvolgen en bijsturen in functie van de noden die in die buurt leven.

Systemische benadering

Het netwerk heeft oog voor het gegeven dat alle elementen van het netwerk samenhangen en elkaar beïnvloeden. De verschillende elementen zijn te onderscheiden maar niet te scheiden. Verandering in één element heeft impact op de totaliteit.

Continuïteit en duurzaamheid

Het netwerk streeft naar continuïteit en duurzaamheid. Het wil een vaste waarde zijn in de buurt waar kinderen en gezinnen blijvend op kunnen rekenen, ook over generaties heen. Kinderen groeien op tot ouder en/of vrijwilliger die zich inzetten voor de buurt. Het netwerk geeft ook binnen de activiteiten van het netwerk kansen aan kinderen en ouders om hun talenten en competenties te ontdekken en te ontwikkelen.

Er zijn vele routes mogelijk naar de realisatie van een buurtgericht netwerk voor kinderen en gezinnen. Vanuit het INTESYS-project en de ervaring van de pioniers blijkt dat een aantal elementen steeds terugkeren. We benoemen ze hier als bouwstenen van een buurtgericht netwerk. In het referentiekader benoemen we  8 bouwstenen waar binnen een buurtgericht netwerk zeker aan moet gewerkt worden om de opdracht naar kinderen en gezinnen te kunnen realiseren:

De pioniers gingen op bezoek bij elkaar en mede aan de hand van een kijkkader deelden ze informatie over praktijken binnen hun netwerk. Gevoed door deze praktijkkennis en met de kernprincipes en bouwstenen in het achterhoofd, gingen de pioniers vervolgens aan de slag met het omschrijven van concrete praktijken.

De pioniers kwamen ze tot een lijst met concrete praktijken die volgens de pioniers wezenlijk bijdragen tot het succes van een buurtgericht netwerk.

De opsomming van praktijken probeert, zonder volledig te willen zijn, een antwoord te geven op de vraag wat een netwerk doet zodat het als basisvoorziening een rijke omgeving voor kinderen en gezinnen kan realiseren. Zie publicatie Buurtgerichte netwerken vanaf blz 24. Deze concrete praktijken op netwerkniveau kunnen inspirerend en gidsend werken voor andere netwerken.

Voorbeelden van concrete praktijken

Buurtanalyse

De netwerkpartners ontwikkelen hun geïntegreerd aanbod op basis van analyse, wetenschappelijke inzichten en praktijkkennis. Zij valoriseren de aanwezige expertise en kennis van partners en gezinnen en nemen de tijd om hierover in dialoog te gaan. Op die manier brengen ze de noden en behoeften in de buurt in kaart en kunnen ze onderbouwde keuzes maken.

Balans individuele en collectieve ondersteuning

De netwerkpartners en gezinnen gaan op regelmatige basis met elkaar in dialoog over wat in hun buurt een goede balans is tussen individuele ondersteuning van gezinnen en collectieve benaderingen. Bij collectieve benaderingen (groepsactiviteiten, sociaal restaurant, moestuin, samen koken, …) worden individuele vragen verbonden en contacten tussen mensen in de buurt gestimuleerd. Op basis van deze bevindingen, worden competenties bij de netwerkpartners versterkt en gedeeld en worden nieuwe linken gelegd in het bestaand aanbod en/of krijgen nieuwe activiteiten vorm.