Kinderopvang als basisschakel: een dorp voor kwetsbare gezinnen

Doel

De Egeltjes werkt vóór inclusie en tegen kinderarmoede in Sint-Truiden. We willen:

• kinderen een goede start geven tijdens de kritische eerste 1000 dagen
• een veilig nest zijn voor kinderen, van waaruit ze zich kunnen ontwikkelen op hun tempo
• open voor álle kinderen en hun zorgvragen
• bijdragen aan een inclusieve samenleving
• een plek voor ouders, ouders versterken
• kwetsbare gezinnen bereiken die elders uit de boot vallen
• onderdeel zijn van het netwerk van gezinnen en vergroten van hun netwerk
• gezinsbegeleiding vanuit vertrouwen en op maat
• goed genoeg ouderschap realiseren door naast ouders te staan
• bijdragen aan het (lokaal) beleid rond kinderopvang en kinderarmoede
• onze missie en de expertise die we opgebouwd hebben verder verspreiden naar andere kinderdagverblijven en organisaties in de sector kinderopvang en jeugdhulp

Doelgroep

De doelgroep zijn jonge kinderen in de eerste 1000 kritische dagen van hun leven. De Egeltjes stelt zich proactief open voor kinderen met een extra zorgvraag. De extra zorgvraag wordt bewust zeer ruim ingevuld. Het gaat om kinderen in een kwetsbare situatie: omwille van een ontwikkelings- of taalachterstand, een beperking, een moeilijke thuissituatie, een kansarm gezin, een gezin met veel opvoedingsvragen... De Egeltjes biedt hen in de eerste plaats een veilig en stabiel nestje, waar ze zich goed voelen.

De Egeltjes richt zich prioritair op kinderen met een extra zorgvraag, maar staat open voor alle kinderen. Ook kinderen zonder extra zorgvraag zijn welkom. De mix tussen kinderen met en zonder zorgvraag, met diverse culturele achtergrond en socio-economische status is een meerwaarde voor de kinderen, de gezinnen en de werking.

De doelgroep is echter ruimer dan alleen kinderen. De Egeltjes is er ook voor de ouders van deze egeltjes. We zetten in op ontmoeting en ondersteuning op verschillende levensdomeinen.

Werkwijze

De Egeltjes vertrekt vanuit de basisschakelmethodiek: vanuit een laagdrempelige, permanente basiswerking (kinderopvang) worden (kwetsbare) mensen bereikt en een band opgebouwd. Van daaruit kan er verbinding worden gemaakt met andere diensten, voorzieningen, met de maatschappij. Gezien het belang van de eerste duizend dagen is de voorschoolse kinderopvang als basisvoorziening cruciaal: het is immers net in die periode van 0 tot 3 jaar dat de kinderopvang er is.

Kwaliteitsvolle basisvoorzieningen kunnen de ontwikkeling van kinderen een enorme duw in de rug geven. Kwaliteitsvol, wat is dat dan? Bij De Egeltjes wordt er ingezet op een lage kind-begeleiderratio, aangevuld met stagiaires en vrijwilligers; wordt er gekozen voor grotendeels hoogopgeleid personeel met ruime kennis op vlak van pedagogie en ontwikkeling en is er voldoende aandacht voor vorming en intervisie. Daarnaast wordt er continue gewerkt aan een brede samenwerking met andere diensten en organisaties in Sint-Truiden.

De Egeltjes werkt met een zelfsturend team. Medewerkers staan in de opvang als kinderbegeleider, maar nemen daarnaast een ruim takenpakket op binnen kindvrije uren. Via werkgroepen wordt er continu vorm gegeven aan verschillende aspecten van de werking, zoals het pedagogisch beleid, de ouderwerking, de vrijwilligerswerking, de buurtwerking.

Daarnaast neemt iedere medewerker als aandachtsbegeleider de zorg op voor een aantal kinderen en hun gezin. De aandachtsbegeleider volgt van bij de start de ontwikkeling van het kind nauw op via een kindvolgsysteem. Dit is de basis voor gerichte stimulering of eventueel doorverwijzing. Daarnaast nemen aandachtsbegeleiders ook een stuk gezinsbegeleiding op, steeds op maat: zij zijn er als ouders met vragen of zorgen zitten, gaan soms op huisbezoek, houden de vinger aan de pols door regelmatige gesprekjes of telefoontjes, gaan mee naar het OCMW als dat nodig is, nemen deel aan LCO’s (Lokaal Cliëntoverleg).

Bij De Egeltjes wordt er ingezet om kwetsbare gezinnen laagdrempelig te bereiken, op verschillende manieren. Bij De Egeltjes zijn er geen wachtlijsten, geen respijtdagen en geen boetes. Wel een inkomensgerelateerde dagprijs, een flexibel opvangplan en de mogelijkheid tot crisis en flexibele opvang ’s avonds en in het weekend. Ouders zijn altijd welkom in de opvang en er is een uitgebreide ouderwerking, van samen koken tot ons gezinsfestival.

Maar uiteindelijk vertrekt alles vanuit een open basishouding en persoonlijke aanpak. Bewust niet kiezen voor ‘professionele afstand’. Wel voor een grote betrokkenheid en maatwerk. Bewust tijd en ruimte maken om in verbinding te gaan, om vertrouwen op te bouwen. Zo wordt er gestreefd naar écht een deel zijn van ‘het dorp’ rond ouders.

Partners

Vanuit De Egeltjes zetten we in op samenwerking. Enerzijds zijn er gezinnen die er heel erg alleen  voor staan. Via onze eigen ouderwerking en via samenwerkingen met andere diensten zetten we in op het vergroten van hun  netwerk: de KOALA-werking die nauw verbonden is met de opvang, speelt daarin een heel  belangrijke rol, naast anderen zoals Domo, thuisbegeleiding, Kind en Gezin, CKG, pleegzorg, het Huis  van het Kind. 

Verder willen we ook aan beleidsbeïnvloeding doen, enerzijds lokaal: in Sint-Truiden zitten we in de stuurgroep Huis van het Kind, het Lokaal Onderwijsplatform en het Lokaal overleg Kinderopvang. Binnen dit Huis van het Kind kwam ook de KOALA-werking tot stand: een samenwerking tussen armoedevereniging Onder Ons en De Egeltjes. De KOALA-werking is een grote troef om kwetsbare gezinnen ook op een andere manier aan te spreken. Ook op Vlaams niveau werken we aan het uitdragen van onze visie: we volgen actief de ontwikkelingen in de sector op en spelen hierop in.

Wat maakt je praktijk tot een succes?

"Ondanks het feit dat kinderopvang kan bijdragen aan gelijke kansen van bij de start, vinden gezinnen  in armoede helaas nog steeds moeilijk de weg ernaartoe (mattheüseffect). Wij slagen erin hen wél te  bereiken. De laatste 3 jaar kwam minstens 85 procent van onze kinderen uit een kwetsbaar gezin.

Twee pijlers van de werking van De Egeltjes die hier het verschil maken, zijn onze persoonlijke  aanpak en de grote laagdrempeligheid en flexibiliteit van de werking. Alles begint bij onze  basishouding. We kiezen bewust niet voor ‘professionele afstand’. Wel voor een grote betrokkenheid  en maatwerk, écht een deel zijn van ‘het dorp’ rond ouders. Verder zetten we zowel structureel (geen wachtlijst, veel gepuzzel, geen respijtdagen, ...) als in grote en kleine dagelijkse dingen in op die laagdrempeligheid.

Kinderen uit kwetsbare gezinnen zijn in de eerste 1000 dagen vaak nog extra kwetsbaar. Juist in die periode willen we  met De Egeltjes een verschil maken, We bieden deze kinderen een veilig en stabiel nestje, waar ze zich goed voelen. We volgen de  ontwikkeling op en zorgen voor een kwaliteitsvolle en stimulerende omgeving, waarin kinderen zich  kunnen ontwikkelen op hun eigen tempo. Een aantal factoren maken dat we erin slagen om die kwaliteit te bieden:

- een verlaagde kind-begeleiderratio (één op zes)
- het systeem van aandachtsbegeleiders: gezinnen die starten krijgen een aandachtsbegeleider die vanaf dan de ontwikkeling van het kind opvolgt en met het gezin op weg gaat
- hooggeschoolde medewerkers die én in de opvang staan én gezinsbegeleiding opnemen of meedraaien in werkgroepen (zelfsturend team)"

Welke uitdagingen liggen er voor?

"Bij De Egeltjes kiezen we bewust voor kwaliteit. Dat betekent o.a. dat we gaan voor één begeleider per zes kinderen en dat we extra inzetten op stagiairs en vrijwilligers. Het verlagen van de kind-begeleider-ratio is hét cruciale element om de kwaliteit in de kinderopvang te verbeteren. Het maakt meer tijd vrij voor zinvolle interactie tussen begeleiders en kinderen tijdens zorg- en speelmomenten, het neemt stress weg bij begeleiders én kinderen, het maakt het beroep aantrekkelijker ...

10 jaar groeien, zoeken en bijsturen heeft ons geleerd dat het loont om te investeren in een  vertrouwensband met kwetsbare gezinnen. Dat lukt niet binnen een maandelijkse afspraak van een  uurtje. Daar heb je voldoende tijd en ruimte voor nodig, tijd waarin begeleiders aan gezinsbegeleiding kunnen doen, vanuit dat opgebouwde vertrouwen.

Maar, De Egeltjes valt al 10 jaar buiten de bestaande  kaders: we balanceren tussen basiswerk en jeugdhulp, maar structureel zitten we  noodgedwongen binnen het beperkte kinderopvangkader. De personeelsinzet botst op onze financiële grenzen, zeker het afgelopen jaar waarin de stijging van de subsidies de stijging van de loonkosten en inflatie niet volledig compenseerde. Voor het 2e jaar op rij komen we zo uit op een begrotingstekort. Op lange termijn is dit niet haalbaar als er geen structurele ondersteuning komt. Dat is jammer, want we voelen dat wat we doen, wérkt.

Een oplossing, voor ons, voor heel de sector en op lange termijn dringt zich dus op. Het is tijd dat de politiek duidelijke keuzes maakt en zwaar investeert in de sector om de ratio omlaag te krijgen."