Dossier Spreekrecht: 'Het kind weegt te licht'

Wat is het?

Het Kinderrechtencommissariaat geeft deze aanbevelingen: 

• Álle kinderen en jongeren moeten daadwerkelijk de kans krijgen om te spreken met de familierechter als hun ouders gaan scheiden. Praat mét de kinderen in plaats van over de kinderen. Het gaat over hun leven.
• Als ouders een overeenkomst maken over de verblijfsregeling van de kinderen moeten ze beslissingen motiveren en duidelijk maken waarom die in het belang van hun kind zijn. We vragen de wetgever om concrete criteria daarvoor, die de familierechter kan toetsen.
• Voer het gesprek op maat van kinderen en jongeren.
  • Laat ze meebeslissen over het tijdstip en neem genoeg tijd.
  • Kies een kindvriendelijke plaats. De zittingszaal is dat niet.
  • Denk na over het format van het gesprek – vraag en antwoord, of bijvoorbeeld eerst een tekening? – en stem dat af op maat van het kind.
  • Organiseer extra multidisciplinaire opleiding voor familierechters.
  • Geef kinderen en jongeren altijd de mogelijkheid om een vertrouwenspersoon mee te brengen. Aan de wetgever vragen we om daarvoor criteria uit te werken.
• Verspreid toegankelijke informatie voor kinderen en jongeren. Informeer over het spreekrecht en wat ervan te verwachten. Installeer ook een aanspreekpunt met emailadres waar minderjarigen zelf, zonder tussenkomst van ouders, kunnen vragen om de familierechter te spreken.
• Informeer de kinderen en jongeren voor, tijdens en na de zitting. Kinderen en jongeren horen na het gesprek met de rechter vaak niets meer. Hierdoor ontstaat de indruk dat alles boven hun hoofd beslist wordt. Communiceer over de genomen beslissingen.

Waarom is het belangrijk

Het Gerechtelijk Wetboek geeft elke minderjarige het recht om gehoord te worden door een rechter over de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling en het recht op persoonlijk contact. De minderjarige heeft ook het recht om te weigeren gehoord te worden. Als jongeren ouder zijn dan 12 jaar, moet de familierechter ze inlichten over hun recht om gehoord te worden. Daarvoor stuurt hij een informatieformulier naar de jongere. Een model van dat informatieformulier staat in het KB van 28 april 2017. Als kinderen nog geen 12 zijn, licht de rechter ze niet in over hun recht om gehoord te worden. Het kind kan wel zelf aan de rechter vragen om gehoord te worden. Ook het Openbaar Ministerie kan dat vragen. In die twee gevallen is de rechter volgens de wet verplicht het kind te horen, behalve als het kind al gehoord werd in de loop van de rechtspleging of in een vorige aanleg, zelfs voor een andere rechtbank, en er zich geen nieuwe elementen voordeden die een verhoor rechtvaardigen. Ook een partij, zoals een van de ouders, kan de rechter vragen om het kind te horen. De familierechter is dan niet verplicht het kind te horen en kan weigeren op dat verzoek in te gaan door een beslissing die hij motiveert door de omstandigheden van de zaak. De familierechter kan ook altijd ambtshalve beslissen om een kind te horen.

De Orde van Vlaamse Balies, het Kinderrechtencommissariaat en de Gezinsbond deden met wetenschappelijke medewerking van prof. dr. Charlotte Declerck (UHasselt) een praktijkonderzoek naar het spreekrecht van het kind voor de Nederlandstalige familierechter.

In interviews peilden het Kinderrechtencommissariaat bij kinderen en jongeren naar hun ervaring met het hoorrecht in procedures voor de familierechtbank. Zo toetsten ze de toepassing van de wet aan hun beleving en geven ze in het dossier ‘ het kind weegt te licht’ een inkijk geven in hoe kinderen en jongeren het beleven als de juridische wereld ze betrekt – of net niet betrekt – bij beslissingen die voor hen zo belangrijk zijn.

Op basis van wat ze leerden uit de gesprekken met de kinderen en jongeren doet het Kinderrechtencommissariaat concrete aanbevelingen aan de wetgever, aan de overheid én aan de familierechters zelf. Kinderen en jongeren willen écht gehoord worden. 

Hoe gebruiken

Je kan het jaarverslag terugvinden via de download maar naast het jaarverslag zijn er ook nog mooie getuigenissen en inzichten. Alle bijbehorende informatie kan je terugvinden op Spreekrecht: 'Het kind weegt te licht' | Kinderrechtencommissariaat