Vaak gebruikte termen en hun betekenis

De termen staan alfabetisch gerangschikt. Termen die nauw met elkaar verbonden zijn, verwijzen naar elkaar.

Bemiddeling

Bemiddeling is een proces waarbij de betrokken partijen op basis van wederzijdse belangen en vrijwilligheid zelf tot een overeenstemming proberen te komen omtrent hun conflict. Ze trachten dit te realiseren door een bemiddelaar te betrekken die onafhankelijk en onpartijdig is. Deze begeleidt het proces door aanwezig te zijn tijdens besprekingen en deze in goede banen te leiden. Zo kan er tot een aanvaardbare oplossing gekomen worden zonder dat er een gerechtelijke procedure bij moet komen kijken.

Bemiddeling kan gebruikt worden in een niet-conflictueuze scheidingssituatie, maar ook in (hoog-)conflictueuze scheidingssituaties is dit toepasbaar. Zo zijn de oplossingen op maat, staan de belangen van partijen centraal en wordt hun blik op de toekomst gericht.

Erkende bemiddelaars kunnen diverse achtergronden hebben. Zo zijn ze op te delen in drie groepen: de groep van advocaten, de groep van notarissen en de derde groep. Deze laatste groep bestaat uit psychologen, pedagogen, sociologen, maatschappelijk werkers, therapeuten, etc. die een erkende opleiding volgden tot bemiddelaar.

Coparenting na scheiding

Wanneer ouders scheiden moeten ze een nieuwe invulling geven aan hun ouderschap. Ook na hun scheiding dragen ze nog steeds de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kind(eren). Coparenting omvat de manier waarop ouders en/of ouderfiguren zich onderling gedragen in hun ouderlijke rol. De mate van onderlinge steun en coördinatie (of de afwezigheid ervan) vormt dan ook een belangrijk punt binnen dit begrip.. Idealiter zou de relatie tussen de ouders ervoor moeten zorgen dat ze deze opvoedingsverplichtingen en -verantwoordelijkheden kunnen continueren.

Een coparentingsituatie na scheiding kan fluctueren van niet-conflictueus tot hoog-conflictueus. Een niet-conflictueuze situatie kan positieve gevolgen hebben voor het kind terwijl een hoog-conflictueuze situatie vaak negatieve effecten met zich meebrengt. Zo kan dit zorgen voor internaliserende en externaliserende gedragsproblemen. De mate van samenwerking tussen de ouders is dus vaak afhankelijk van de ernst van het conflict.

Echtscheiding

Ontbinding van een huwelijk. Dit betekent dat er een einde wordt gemaakt aan het huwelijk. Er zijn twee vormen van echtscheiding:

Echtscheiding door onderlinge toestemming
Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting

Meer info: zie ‘juridische aspecten van scheiding ’

Gezagsco-ouderschap

Bij gezagsco-ouderschap hebben ouders gezamenlijk het ouderlijk gezag over hun kinderen. De wet bepaalt dat ouders - die samenwonen, apart wonen, gehuwd zijn, gescheiden zijn of nooit gehuwd waren - samen de belangrijke beslissingen inzake zorg, onderhoud, opvoeding en beheer van de goederen van hun kinderen moeten nemen. Ieder van hen kan wel de dagdagelijkse, praktische aangelegenheden regelen zonder de medewerking van de andere ouder.

Gezagsregeling

Bij een scheiding wordt vastgelegd wie belangrijke beslissingen neemt over een kind (bv. over school, gezondheid, …). Bij de meeste scheidingen is er sprake van gezagsco-ouderschap. In dat geval moet er een voldoende gedetailleerde verblijfsregeling van het kind worden opgesteld.

Er zijn twee uitzonderingen op dit wettelijk basissysteem:

Exclusief ouderlijk gezag door één ouder: Een rechter kan in een vonnis beslissen dat één ouder het gezag uitoefent of de ouders beslissen samen dat één ouder het gezag uitoefent en een rechter of notaris bekrachtigt dit in een vonnis of akte. Zolang er geen vonnis of akte is, hebben ouders gezagsco-ouderschap. Als een systeem van exclusieve uitoefening van het ouderlijk gezag wordt overeengekomen, wordt een regeling van het recht op persoonlijk contact voor de andere ouder voorzien.
Gezagsregeling op maat: Er worden afspraken gemaakt over welke domeinen beide ouders samen beslissen en over welke domeinen één ouder beslissingen kan nemen.

Gezinstransitie

Een gezinstransitie staat voor de overgang tussen verschillende gezinsvormen op diverse momenten in het leven. Deze gezinstransities kunnen plaatsvinden bij het samenwonen, bij het weggaan bij een partner of bij het wegvallen van een partner door overlijden. Bij deze gezinstransities kunnen kinderen betrokken zijn.

Voorbeelden: het verlaten van het ouderlijk huis en zelfstandig gaan wonen, gaan samenwonen met een partner (met of zonder kinderen, gehuwd of ongehuwd), het beëindigen van een samenwoonrelatie, een eenoudergezin of nieuw samengesteld gezin starten, het uithuisgaan van kinderen, het overlijden van een partner, het verhuizen naar een collectief huishouden.

Hoog-conflictueuze scheiding

Er is sprake van een hoog-conflictueuze scheiding als de scheiding zeer complex is geworden door slepende meningsverschillen. De conflicten worden vaak ook uitgevochten via bv. advocaten en hulpverleners. Niet alleen de beide ouders, maar ook familie, vrienden , scholen en andere instanties raken betrokken in de strijd. Er groeit veel achterdocht en wantrouwen die het steeds moeilijker maakt tot constructieve oplossingen te komen. In deze scheidingen raken kinderen gevangen en beschadigd. De term vechtscheidingen wordt ook gebruikt voor deze hoog-conflictueuze scheidingen.

Onderhoudsregeling

Bij een scheiding wordt vastgelegd op welke manier de kosten voor de opvoeding van een kind worden verdeeld, zolang het kind onvoldoende eigen inkomsten heeft of studeert. Beide ouders hebben een onderhoudsplicht. Zij zijn beiden wettelijk verplicht om te betalen voor huisvesting, levensonderhoud, toezicht, de opvoeding en een passende opleiding voor hun kind.

Ouderlijk gezag

Bij een scheiding wordt vastgelegd wie belangrijke beslissingen neemt over een kind (bv. over school, gezondheid, …).

Ouderschapsplan

Het ouderschapsplan bevat een reeks afspraken die ouders samen opmaken na een scheiding. De afspraken gaan over de opvoeding, de zorg voor de kinderen en de manier waarop ouders elkaar zullen informeren… Daarnaast kunnen er ook afspraken in staan over wat ouders belangrijk vinden in de opvoeding: bepaalde regels, het contact met de families, … Het ouderschapsplan kan steeds bijgestuurd worden indien nodig. Het ouderschapsplan is verplicht in Nederland, in Vlaanderen niet. In Vlaanderen spreekt de familierechtbank over een ouderschapsovereenkomst of scheidingsovereenkomst.

Recht op persoonlijk contact

Als de rechtbank het exclusief ouderlijk gezag toekent aan één van de ouders, dan heeft de ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent recht op persoonlijk contact met zijn/haar kind. Ook grootouders hebben het recht om het persoonlijk contact met hun kleinkind te onderhouden. Dit recht kan ook aan derden worden toegekend, als zij een wederzijdse bijzondere affectieve band hebben met het kind.

Onderzoek naar scheiding in Vlaanderen

In Vlaanderen zijn twee grote onderzoeksprojecten opgezet rond het thema scheiding. Heel wat informatie van dit kennisdossier is gebaseerd op het Vlaams onderzoek.

Scheidingsonderzoek in Vlaanderen

Tussen 2006 en 2010 werd een grootschalig onderzoek opgezet door meerdere universiteiten en disciplines samen. Meer dan 12.000 personen (zowel ouders als kinderen) werden bevraagd. De resultaten zijn raadpleegbaar in twee boeken:

Verblijfsco-ouderschap

Bij verblijfsco-ouderschap is de verblijfsregeling zo opgesteld dat een kind ongeveer evenveel tijd verblijft bij beide ouders, namelijk tussen 33% en 66% van de tijd bij elk van de ouders.

Verblijfsregeling

Bij een scheiding wordt in de verblijfsregeling vastgelegd bij wie het kind zal verblijven op welke momenten, wanneer een kind wisselt tussen de ouders, wie het brengt en ophaalt, …

Scheiding

Beëindiging van een relatie tussen twee samenlevende partners. Die relatie kan een huwelijk zijn, wettelijk samenwonen of feitelijk samenwonen. De term echtscheiding gebruiken we enkel voor de ontbinding van een huwelijk.