Genderbewust opvoeden

Wat is gender?

In de huidige samenleving valt er nog steeds niet te ontsnappen aan man-vrouwstereotypen. Ouders, opvoeders, televisie, boeken, vrienden, collega’s, religies, … we worden overladen met ideeën en verwachtingen over wat het betekent om een jongen of een meisje te zijn. Deze verwachtingen overstijgen de louter biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Om hier beter inzicht in te krijgen, maakt men een onderscheid tussen ‘sekse’ en ‘gender’.

Het concept gender slaat op het sociale geslacht, de ideeën en verwachtingen rond ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’. Deze zijn sociaal en cultureel bepaald en worden voortdurend veranderd, verfijnd en bijgeschaafd. Dit in tegenstelling tot sekse, het biologische geslacht, de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Deze zijn universeel en (meestal) onveranderlijk. Meestal, want ook bij geslachtskenmerken is een strikte M/V opdeling niet altijd even duidelijk. Intersekse personen zijn geboren met fysieke geslachtskenmerken die niet volledig passen binnen de normen gesteld door de medische wereld en/of de gangbare socio-culturele opvatting van de omgeving waarbinnen het kind wordt geboren. Dagelijks worden in België 5 à 6 baby’s geboren met een variatie in geslachtskenmerken. Dat is zowat 1 elke 5 uur, of 1 op 60 of nog zo’n 1,7% van onze bevolking. Doorgaans zijn de variaties onschuldig, soms heeft dit ook (ernstige) implicaties voor de gezondheid van het kind, variaties die levensbedreigend kunnen zijn. In het totaal zijn er zo’n 185.000 intersekse personen. (bron: interseksevlaanderen.be

Gender vestigt er de aandacht op dat biologische verschillen vaak vertaald worden in sociale ongelijkheid. De ene groep wordt in een ondergeschikte positie ten opzichte van de andere groep geduwd. Dit is het gevolg van stilzwijgende afspraken en normen, die op een bepaald moment, in een bepaalde samenleving worden gemaakt. Afhankelijk van de situatie en maatschappelijke context moeten soms jongens en mannen en soms meisjes en vrouwen het onderspit delven. Denk aan mannen voor wie het nog steeds minder evident is om ouderschapsverlof te nemen. Of het glazen plafond voor vrouwen.

Gender speelt een grote rol in ieders leven. Op het persoonlijke niveau geeft gender mee vorm aan ons zelfbeeld en het beeld dat anderen van ons hebben. Van vrouwen verwacht men bijvoorbeeld dat ze meer emotioneel en zorgend zijn, bij mannen verwacht men eerder rationaliteit en competitiegeest. Gender ordent onze samenleving. Zo delen we op in ‘mannenberoepen’ en ‘vrouwenberoepen’. Maar het blijft niet bij ordenen alleen. We kennen er ook verschillende waarderingen aan toe. Waarbij in de meeste culturen mannelijkheid hoger gewaardeerd wordt dan vrouwelijkheid. Gender sluipt (vaak onbewust) ook in onze regelgeving. Opvattingen rond mannen en vrouwen zitten vervat in onze gewoontes en gebruiken. Ze bepalen wat kan (en wat niet) in onze samenleving.

Ook de tijdsgeest speelt een grote rol. 50 jaar geleden had gender een totaal andere invulling dan nu. De pil, de feministische beweging, vaderschapsverlof... zijn voorbeelden van historische ontwikkelingen die invloed hebben op de invulling van gender.

Kortom, genderverwachtingen vinden hun doorslag in onze gewoontes, in onze regels, onze taal en in ons denken. De invulling staat niet vast maar is voortdurend in beweging.